«Infodemiija»? Beaggimat, gielis ođđasat ja konspirašuvdnateoriijat koronapandemiija birra – 2.oassi
Ceahkki: Oahppaheaddjioahppu, Nuoraidskuvla, Joatkkaskuvlla oahpahus. Fága: Demokratiija ja borgárvuohta, Media ja digitála gálggat, Dárogiella, Servodatfága. Resurssat: Oahpahusbottat.
Barggu ulbmil:
- Dihtomielalašvuohta ja máhttu hástalusaid birra mat čuožžilit diehtojuohkimiid dihte roassodiliin. - Máhttu iešguđet lágan boasttudieđuid birra ja ovttastumiid birra maidda dat laktásit.
Čanastat oahppoplánačoakkáldahkii:
Bajitoassi: 1.3 Kritihkalaš jurddašeapmi ja ehtalaš diđolašvuohta, 1.6 Demokratiija ja mielváikkuheapmi, 2.3 Vuođđogálggat, Fágaidrasttildeaddji fáttát: 2.5.1 Álbmotdearvvašvuohta ja eallimis birget, 2.5.2 Demokratiija ja mielborgárvuohta
Áigi:
45-60 minuhta
Joavkosturrodat:
15-30
Láidestus oahpaheaddjái
Covid-19 virus, nu gohčoduvvon koronapandemiija, lea leavvan miehtá máilmmi. Oallugiidda lea dehálaš diehtit movt dilli boahtá ovdánit. Seamma ládje go ollu eará riikkat, de lea Norga máŋgga vuorus mearridan garra doaibmabijuid unnidandihte njoammunvára. Doaibmabijut rievdadit oallugiidda álbmogis beaivválaš eallima, ja oallugiidda leat rievdadusat dramáhtalaččat.
Roassodiliin šaddá stuora dárbu oažžut dieđuid ja gártá issoras ohcamuš gávdnat sivvačilgehusaid ja einnostemiid. Interneahtta ja sosiála mediat leat mielde váikkuheame dasa ahte hui ollu diehtojuohkin jorrá.
Muhtin lágan diehtojuohkin mielddisbuktá eahpeluohttámuša, balu ja panihka. Gávdnojit issoras ollu diehtojuohkimat mat sáhttet mielddisbuktit eahpejierpmálaš ja njuolgut vahátlaš daguid, sihke oktagaslaččat dahje kollektiivvalaš dásis. Dan rájes go pandemiija vulggii álgogeahčen 2020 lea Máilmmi dearvvašvuođaorganisašuvdna (WHO) váruhan boasttudieđuid vuostá mat jorret. WHO mielde sáhttet boasttudieđut mat jođánit levvet, mielddisbuktit “infodemiija” mat sáhttet mielddisbuktit stuora billisteaddji váikkuhusaid.
Dát oahpahusdagus addá ohppiide/studeanttaide vejolašvuođa guorahallat iešguđetlágan boasttudieđuid koronapandemiija birra, ja reflekteret manin dákkár boasttudieđut ihtet ja movt dat váikkuhit. Sii besset maid oahpásmuvvat makkár mállet gávdnojit fuomášit dakkáriid ja movt vuosttaldit boasttudieđuid juohkima.
Oahpahusdagus lea golmma oasis, maid sáhttá čađahit oktanaga dahje juohkit máŋgga láhkkái.
Vuosttaš oassi lea oahpisteapmi fáddái (sullii 20 min).
Dát oassi, nubbi oassi lea fenomenaid birra mat mielddisbuktet ahte boasttudiehtojuohkkin leavvá ja mielddisbuktá váttis váikkuhusaid, ja sivaid ja dynamihkaid birra manne dákkár boasttudiehtojuohkkin beassá leavvat (sullii 60 min).
Goalmmát oasis beassat oahpásmuvvat málliide movt sáhttá fuobmát ja vuosttaldit boasttudiehtojuohkimiid (2 x 45 min).
Ávžžuhuvvo ahte čađahehpet 1. oasi dahkosis álggos, dahje – unnimus lágiin – geahččat oahpistanfilmma (sullii 5 min).
Váldooassi
- Bargoárka «Boasttudieđut korona birra: Mállet ja dynamihkat»
Viečča «Bargoárkka Boasttudieđut korona birra: Mállet ja dynamihkat» (Dárogillii) ja bija daid olahanmuddui ohppiide/studeanttaide.
Juoge dahje sádde bargoárkka, atte ohppiide/studeanttaide bargun lohkat daid iešguđetlágan boasttudieđuid birra ja vástidit gažaldagaid daid iešguđet fenomenaid birra. Bargguid sáhttá dásiide juohkit, ja addit ovtta dahje guokte teakstaoasi maiguin bargá, dan ovdii go ahte olles bargobihtá addit. Dahje sáhttá juohkit daid iešguđetlágan fenomenaid birra ohppiid/studeanttaid gaskka.
Jus oahppit/studeanttat eai dovdda doahpagiid konspirašuvdnagovahallan ja konspirašuvdnateoriijat ovdalaččas, de ferte daid birra čilget ovdal. Geavat ovdamearkka dihte Store norske leksikona definišuvnna (geahča snl.no):
«Konspirašuvdnateoriija lea čilgenmodealla mas čilgejuvvo ahte áššit mat mannet boastut máilmmis, leat bohtosat das go fámolaš joavkkut čihkosis leat šiehtadallan juoidá ovddidan dihte iežaset čiegus agenda. Konspirašuvdnateoriija lea ožžon dán fuones namahusa, muitalandihte ahte čilgehusas leat logalaš boasttuvuođat ja ii riekta soabat fáktádieđuiguin.»
- Reflekterengažaldagat
Oahppit/studeanttat reflekterejit ja digaštallet čuovvovaš gažaldagaid:
Boasttudieđut koronaepidemiija oktavuođas eai álo leat buktagat bohciiduvvon bahás ulbmiliiguin. Čilge manin boasttudieđut mat leat ovdanbuktojuvvon «buriin áigumušain», aŋkke sáhttet leat várálaččat.
Guđet mállet boasttudieđut dán listtus doaivvut don sáhttet leat várálepmosat? Gávnna ákkaid.
- Bargobihttá: myhtacuvkejeaddji
Ollu iešguđetlágan aktevrrat geahččalit vuosttaldit boasttudieđuid ja jorggunavdduid Korona birra, njulgema bokte boasttugovahallamiid.
WHO lea ráhkadan sierra myhtacuvkejeaddji.
Gažaldat:
Geahča govahallamiid koronapandemiija birra maid «myhtacuvkejeaddjit» almmustahttet boasttuvuohtan. Guđiid dáin govahallamiin leat don gullan ovdal? Guđiide jáhkket don, ja guđiide it jáhkkán?
Mii lea ággan dasa ahte don jáhkát, dahje it jáhke, diehtojuohkimii mii addo korona birra?
Loahpalaš reflekšuvnnat
Oahppit/studeanttat galget vástidit čuovvovaš gažaldagaid:
Mii lea deháleamos maid mun lean oahppan boasttudieđuid birra koronaepidemiija áigge?
Maid mun ain smiehtan / maid háliidivččen gávnnahit olggos?
Joatkke goalmmát osiin dahkosis
Áigeguovdilis liŋkkat: WHO myhtacuvkejeaddji