Homo ja huorrá bilkkedibmen

«Huorrá» ja «homo» li vuojnnet da guokta dábálamos nálsodimmuorra Vuona nuorajskåvlå oahppij gaskan. Dav vuoset duola degu guoradallam majt li 15 skåvlåjn tjadádam Dembra aktijvuodan.

Homo ja huorrá bilkkedibmen

Hilde Slåtten la dutkam gåktu bilkkedibme homo aneduvvá Vuona 9. klássa nuoraj gaskan. Sån la ierit ietján gávnadam báhtja adni ienep homo lágásj bilkkedimijt gå næjtso ja jut dákkár bágojt ienebut javlli sijáj birra gejt dåbddi farra gå amás ulmutjij birra. Bágo dagu homsa aneduvvi sierraláhkáj dalloj gå nágin mæddásjiervij nårmajt, duola degu gå muhtem báhttja dahká jali javllá juojddá mav adná feminismalattjan. Dát vuohke l dábálabbo gå náginav fuohttot jali hárddet. Slåtten la aj gávnadam nuora javlli ienebut homo bilkkedibmen heterofijla ulmutjij birra gå daj ulmutjij birra gejt miejnniji li homofijla.

Báhko huorrá vuoset noarmmaj, jut nissuna e galga sevsalasj himojdisá rahpasit vuosedit. Huorrá máhttá aneduvvat bilkkedibmen næjtsoj birra gejt adni li ienep seksuella sadjihin, ienep friddja jali næjtsoj birra gudi báhtjajda hihkali ienebut gå noarmma la. Navti l bágon dakkár dárkestimfunksjåvnnå nissunij seksualitiehta gáktuj. Valla báhko aneduvvá aj ietjáláhkáj udnásj nuoraj gaskan. Dakkár diehtostáhtusa guoradallamin mij guoskaj sjierve givsedibmáj mánáj ja nuoraj gaskan jages 2007, vuoset Hanne Helseth jut huorrá báhko dasi duodden aj aneduvvá næjtsoj gaskan, álu intijma báhkon. Dakkár adno huoman målssu skåvlås skåvllåj, soajttá tjanáduvvam dilijda ma guosski sosioekonomalasj stáhtusij ja gåktu oahppij juogos la aktij biejaduvvam.

Guhtik guojmesa gåhtjudit “huorrán” ja “homon” soajttá dåbddut vigedibmen muhtem nuorajda. Valla bágojn la aj tjiegŋalap sisadno, vuojnno, sjiervev ja seksualitiehtav gitta adnet. Bágo máhtti tjiegŋalit ja duodalattjat báktjit. Valla aj dat báhkoadno majt nuora dávk ietja adni vigedibmen, vájkkut ráddjitjit moattebelakvuoda åvddånimev ja friddjavuodav. Danen la skåvllåj ájnas tjielgga nårmajt doarjjot gåktu dákkár bilkkedimijt ganugahttá. Guoradallamin mij la tjadáduvvam 15 Dembra-skåvlåjn Østlándan vásstedij stuorra ieneplåhko oahppijs huorrá, homo ja juvdá bágo lidjin dakkára majt ettjin dåhkkida jali unugasstin. Dat merkaj åhpadiddjijn la buorre álggo oadtjot oahppijt guorrasittjat jut dá bágo e galga aneduvvat bilkkedibmen.

Bilkkedibmen vuosedi bágo homo ja huorrá juoŋga iehtjádij duodden nårmajda ma guosski maskulinitiehttaj ja nissunij vuollevájmojda. Duodden dasi gå da li bágo ma gáttojda gulluji ja vassjáj homofijlaj vuosstij, de symbolisieri “homo” bilkkedibmen aj dássásasj, ådåájggásasj ja (heterofijla) ålmmåj gænna dávk ælla nav sieldes stuorra diehko. Vuosstemielav dan ådåájggásasj ålmmå vuosstij máhttá árvustallat maŋŋemodernisma sebrudagá åvddånime milta, gå ienemus rumájbargo li gáhtum ja alep åhpadus ja ájádusbargo li da majna l árvvo. Árbbedábálasj oalgesekstremissma (nasissma, fascissma) ja militánta jihadisma / islamisma / salafisma birrasijn li machoålmåj ja patriárkahtta tjielgga åvddågåvå. Ålmåj galggá familjav huksat ja nissun galggá mánájt bajedit. Dat dássásasj “homo”-ålmåj vas assosieriduvvá liberalismajn, alleværálda hedjunimijn ja morála gahttjamijn. Sæmmiláhkáj merkaj “huorrá” rabásmielak, friddjaluondok, iesjrádálasj (seksa gáktuj), dássásasj ja “alleværálda” næjttso jali nissun.

Gå nuora nav ålov javlli “huorrá” ja “homo”, de máhttá javllat dat la oassen sjiervverållaj rijdos jali gilppusis ja gåktu sjiervijt gæhtjo vuolen anet. Ekstremista ælla aktu sjiervverållajs berustimen, valla galggá val mujttet dav guovdásj posisjåvnåv mij sjiervverållajn la moatte ekstremistaj ájádusvuogádagájn. Moadda ekstremistajuohkusa, aktan ietjá juohkusa, vuosteldi garrasit liberála demokratijjalasj sjiervverållajt. Maŋŋela 1990 li aj ihtám ekstremistabirrasa ja islámafobiija birrasa maj ulmme l suoddjit liberála sjiervverållav isláma vuosstij, mij sijá mielas la totalitera (åbbålasj) ideologijja sæmmiláhkáj gå nasissma lij. Trenda l dábálasj buojkulvissan dasi gåktu ekstremistajuohkusa sjaddi vuosstebiellen, ja navti sebrudagá riska polarisieriduvvat lassán.

Gáldo

Helseth, Hannah (2007). «Kunnskapsstatus om kjønnsrelatert mobbing blant barn og unge.» Høgskolen i Nesna.

Slåtten, Hilde, Norman Andersen og Ingrid Holsen (2009). «Nei til ”Homo!” og ”Hore!” i ungdomsskulen: Lærarrettleiing om førebygging og handtering av kjønnsrelatert mobbing, homofobisk erting og seksuell trakassering.» Hemil-senteret, Bergen.

Slåtten, Hilde (2016). «Gay-related name-calling among young adolescents: exploring the importance of the context.» Universitetet i Bergen.