Fuobmát ovdagáttuid ja gudnehuhttimiid
Mieđihit ja dustet buot, roavva gudnehuhttimat rájes gitta eanet fuomáškeahttá ja smávva earistanvugiid ja olgguštemiid, lea gáibideaddji. Dat eaktuda máhtu vuođđoearistan- ja ovdagáddomekanismmain, muhto maiddái máhtu movt dákkár mekanismmat bohtet oidnosii praksisas min beaivválaš doaimmahemiin (geahča Mii, earrásat ja earisteapmi)
“Doaba earisteapmi čujuha sániide, daguide ja proseassaide main muhtin indiviidat oidnojit dego “earrásat”, dego juogamat mat eai leat oassin “mii/mis”.
Jus ii dieđe movt iešguđetlágan joavkovašolašvuođat ihtet praksisas, de mannet máŋgga lágan badjelgeahččanvuođat dahje bilkideamit oahpaheaddji fuomášeami meaddel. Vaikko oahpaheaddjis lea buorre máhttu ovdamearkka dihte antisemittisma ja dan dábáleamos albmananmálliid birra, de dat ii leat mihkke dáhkádusaid ahte nagoda fuomášit buot váttis dáhpáhusaid dahje máhttit oaidnit buot dynamihkaid mat dáhpáhuvvet ohppiid gaskkas. Mohtumin reagere son guhte oažžu dajademiid iežas maŋŋái, mojiin, eará háve sáhttá dat soardit. Stáhtus ja sosiála dohkkeheapmi lea manaheamis ja fápmobalánsa lea rašši.
“Jus ii dieđe movt iešguđetlágan joavkovašolašvuođat ihtet praksisas, de mannet máŋgga lágan badjelgeahččanvuođat dahje bilkideamit oahpaheaddji fuomášeami meaddel.
Go váttis dáhpáhusat ihtet rádárii – oahpaheaddjái ja oahppái
Lea dehálaš ahte oahpaheaddji geahččala ipmirdit manin juoga mii ii čuoza moktege ovtta oahppái – go biddjo fuomášupmi su lunddolaččat smarve vuovttaide, go bálkot smávvaruđaid su maŋŋái, dahje go muhtin bidjá biergobihtá su biebmolihti nala – dattetge sáhttá leat garra gudnehuhttin nubbái. Dás lea ávkkálaš geahččalit ipmirdit mii oaivvilduvvo mikrovaššin (geahča Mii, earrásat ja earisteapmi (https://dembra.staging.wpengine.com/utema/andregjoring-fordommer-og-diskriminering/?fane=om-temaet&trekk=1)). Lea maid ávkkálaš váldit áiggi ja bivdit oahppi searvat oanehis ságastallamii guovttá gaskka, dárkkisteami dihte movt son vásiha dáhpáhusaid maid don leat oaidnán ja maid leat suokkardan ahte sáhttet leat loavkašuhtti.
“Oahpaheaddji ferte máhttit stivret gaskal oahpahuslága 9A kapihttala gáibádusa ahte skuvllas ii dohkkehuvvo ii naga ge loavkahuhttin, givssideapmi, illasteapmi jna., ja oahppi šiehtadallamiid das mii lea dohkálaš ja mii ii leat dohkálaš.
Dutkan das maid oahppit vásihit gudnehuhtti, ovdamearkka dihte giellageavaheapmi dahje buddestatnamaid geavaheapmi, čájeha ahte rájit eai leat čielggaduvvon. Ii ge sajádat ovttaskas oahppis leat čielggas. Ovtta dilálašvuođas sáhttá okta oahppi leat son gii gudnehuhttá, ja nuppi dilálašvuođas fas son guhte gillá gudnehuhttima. Seamma dajahus sáhttá dulkojuvvot hui máŋgga ládje, dat boahtá das guhte lea sáddejeaddji dahje gos dat dáhpáhuvvá.
Oahpaheaddji ferte máhttit stivret gaskal oahpahuslága 9A kapihttala gáibádusa ahte skuvllas ii dohkkehuvvo ii naga ge gudnehuhttin, givssideapmi, illasteapmi jna., ja oahppi šiehtadallamiid das mii lea dohkálaš ja mii ii leat dohkálaš. Seammás ferte oahpaheaddji oaidnit movt sáhttá háhkat diđolašvuođa ja reflekterema sániid ja doahpagiid ektui mat eai dovdo dušše loavkašuhtti, muhto mat maid buvttadit ja bisuhit rámmaid mat olgguštit ja ráddjejit ohppiid friddjavuođa. Oahppit fertejit beassat vásihit leat friddja dakkárin go sii leat, almmá ráŋggášteami haga dahje sosiála mávssaheami haga.
