Doaimma birra
Dán bargobihtás beassá oahppi hárjehallat reflekteret cealkámušaid birra main vuhttojit ovdagáttut. Mii lea dakkár cealkámušaid duogáš ja movt dat váikkuhit midjiide alcceseamet ja earáide? Hárjehus heive gaskadássái muhtun rievdadusaiguin, geahča movt evttohit rievdadit bargobihtá čilgejumis.
Ráhkkaneapmi
Fordomstreet - Utskriftsmal
Printe olggus ja juge bargoárkka muorain guđege jovkui.
Čađaheapmi
Álggahus
- 1
Mii lea ovdagáttut?
Čilge ahte jus galgat ipmirdit ja reageret ovdagáttuid ja vealaheami ovdanbuktimiidda, de fertet mii ipmirdit daid duogášsivaid, omd. historjjálaš mearkkašumiid dahje čanastagaid eará váttisvuođaide.
Gaskadási ohppiide sáhttá leat buorre álggos bargat ovdagáttuid čilgehusaiguin ja ovdamearkkaiguin; várut ahte it fuomášuhte sidjiide ođđa ovdagáttuid, váldde baicca ovdan dakkár cealkámušaid maid sii dáidet dovdat – omd. «nieiddat nu fiinnohallet».
- 2
Čilge "váttisvuođamuora"
Čájet ohppiide «váttisvuođamuora» ja čilge sidjiide ahte galget joavkobarggus identifiseret duogáža, ákkaid ja álgočilgehusa man geažil ovdagáttut čuožžilit («ovdagáttuid ruohttasat»). Sii galget maiddái identifiseret ovdagáttuid váikkuhusaid ja čuozahusaid («ovssiid»). Sáhtát čilget ovdamearkkain.
- «Ruohttasat»: Dás suokkardit oahppit gažaldaga «mii lea duogáš ovdagáttuid ovdanbuktimii?»
- «Oavssit»: Dás suokkardit oahppit gažaldaga «mii sáhttá šaddat váikkuhussan ovdagáttuid dovddaheamis?»
Váldooassi
- 1
Álggahit joavkkuid
Juoge ohppiid joavkkuide, ja atte bargoárkka muorain guđege jovkui. Vállje muhtun cealkámušain dás vuollelis dahje ráhkat ieš ovdamearkka, ja gohčo ohppiid čállit dan muora nala. Gaskadási ohppiide sáhttá leat vuogas addit ovdamearkkaid dievasjoavkkus ovdalgo bargagohtet bargoárkkain.
- 2
Válbmet "ovssiid" ja "ruohttasiid"
Dasto galget oahppit válbmet nu olu «ovssiid» ja «ruohttasiid» go máhttet. Jus fuomášit eanet «ruohttasiid» dahje «ovssiid» de sáhttet daid lasihit murrii.
Čuovvovaš cealkagat sáhttet leat ovdamearkan ovdagáttuide dán hárjehusas. Ovdamearkkat leat iešguđet «duođalašvuođadásis», ja dat sáhttet bidjat ohppiid smiehttat man viidát min cealkámušat sáhttet čuohcat. Gaskadási ohppiide lea dehálaš válljet dakkár ovdamearkkaid maiguin ii fuomášuhte ođđa ovdagáttuid.
- Lášmmohallanoahpaheaddji: «Dat gii báhcá maŋemussii lea juvddálaš».
- Facebook: «Rom-olbmot gal fertejit maid stándet bargat, láikkes áđat.»
- Politihkkár: «Servodat dárbbaša nissonolbmuid geat fuolahit bearraša ja ruovttu.»
- Kommentárat interneahtas: «Muslimat leat terroristtat!»
- TV-kommentára: «Duiskalaččat čikčet vuot dego mašiinnat.»
- Busses: «Nuorat leat nu láikkit ja egoisttat»
- Kafeas: «Ruoŧelaš ii gáro oahppat ipmirdit dárogiela.»
- Kommentára aviissas: «Norga ii galgga leat olles máilbmái sosiálakantuvran».
- 3
Go leat válbmen iežaset muoraid
Go oahppit leat válbmen iežaset muora, de sáhttet geahčadit nuppiid joavkkuid muoraid. Fuomášit go makkárge miellagiddevaš erohusaid muorain?
Loahpahan reflekšuvdna
Vállje muhtun ruohttasiid ja dolles jurddariđu ohppiiguin das ahte movt daid sáhtášii hálddašit dahje čoavdit. Jus oahppit omd. leat čállán «diehtemeahttunvuohta» duogášággan, de sáhttá jearrat movt dan sáhtášii čoavdit. Jus oahppit eai leat fuomášan dehálaš ákkaid ja váikkuhusaid, de dáidá leat vuogas digaštallat daid birra dievasjoavkkus.
- Leigo álki gávnnahit ruohttasiid? Muital vejolaš čuolmmaid dahje digaštallamiid joavkkuide.
- Jearat ohppiin jáhkket go sii ahte máhttu ovdagáttuid ákkaid ja váikkuhusaid birra sáhttá leat ávkin vai mii reageret go gullat dahje oaidnit dakkár ovdagáttuid, dahje vai daid vuostálastit?
