Sáme nasjåvnnåtsieggim

Jagen 2017 lidjin sámijn tjuohtejage ávvodáhpádus mujtton dan sosiálapolitihkalasj smaredibmáj mij tjuodtjelij sáme sebrudagáv nannitjit. Rijkkatjåhkanibme tjadáduváj Roandemin jagen 1917, guovvamáno 6. biejve, mij la sámij nasjonalbiejvven válljiduvvam. Dálla gávnnuji moadda sáme kultuvrra-, åhpadus- ja æládusinstitusjåvnå/-organisasjåvnå, sierra sáme parlamænnta, almulasj nasjåvnålasj symbåvlå dagu slávggá, medijákanála (ja Ođđasat la aktisasjbarggosátta Svierigijn ja Suomajn), ja li aj ásaduvvam lága ma galggi sámij iemeálmmukrievtesvuodajt sihkarasstet. Sáme li aj sierra stáhtusav jåksåm rijkajgasskasasj diplomáhtalasj ja politihkalasj bargojn ma iemeálmmugijda guosski (Vars 2017).

Aktan liehket ja moattebelakvuohta

Sámij rahtjamusá vuosteldit subtsasti da rievddaduvvam ævto sáme álmmugij ælla boahtám doajmmaj dåssju Vuona oajválattjaj såbadimpolitihka baktu. Sáme riektá ja gájbbádusá gielav ja kultuvrav vieledit li boahtám badjel tjuohte jagij rahtjamusáj baktu. Dat duohtavuohta huoman gáhtu dágástallamijn ma åvddån båhti medijájn ja aj muhtem látte politihkkárijs, danen gå sámij ævto dádjaduvvi dan gáktuj majt látte oajválattja miededi vaddet/juollodit, ja e dan gáktuj gåktu sáme ietja ássjijt dádjadi.

Ájádus sáme nasjåvnå birra máhttá muhtemijda dåbddut ájtten, sierraláhkáj jus vuosteldiddje e nagá sieradit nasjåvnå ja stáhta gaskan, buojkuldakmåjvve mij ájttogåvåv álgat mij guosská sihke fámo vidjurijda ja økonomijjaj. Soabmásijda lisj dávk hásstalussan ájádallat nasjåvnåv rijkarájáj dagi, valla máhttá argumentierit sáme nasjåvnnå årru nieljen stáhtan: Vuonan, Svierigin, Suoman ja Ruossjan, sáme nasjåvnnå mij la rájájrasste aktisasjvuoda nali tsieggiduvvam.

Identitiehtta mij gullu dábijda, giellaj, histåvrråj, sosiála vuogádagájda ja æládusdoajmmaj la aktisasj sihke dáttjaj ja sámij nasjåvnnåbiggimprosjæktaj, majt sijá institusjåvnå ja symbolihkka spiedjilassti. Dåbddåt Vuona sebrudagáv dan mudduj váj diehtá dat la komplæksa ja moattebelak, la dárbulasj (Røthing 2017).

Identitiehtta agev doajmmá dan indivijdalasj identitiehta ja juogosidentitiehta gaskan, dábij ja ådå impulsaj gaskan. Dasi duodden målsudip sierra identitiehtaj gaskan (sáme, látte, tjerdalasj, åssko, sjiervve ja/jali klássa). Dutkama vuosedi duola degu ahte ælla makkirak gilpustallama sáme ja látte identitiehta gaskan, ja jut sáme viek álkket bukti sáme ja látte identitiehtav kombinierit (Selle ja Semb 2015). Jus buorebut dádjat sámij ietjasa dåbdov nasjåvnnån, de la danna potensiálla vuosedittjat Vuodna l moattenasjåvnålasj stáhtta, sæmmiláhkáj dagu moatte ietjá stáhtajn sihke Euråvpå sinna ja ålggolin.